Aurrekaririk ez duen ekimena abiatzear da Usurbilen eta Euskal Herri osoan; 11 egunez biziko dugun Euskaraldia. Euskararen erabilera areagotu eta hizkuntza ohiturez jabetzea sustatzeko egingo dugun ariketaren eragina aztertuko du Soziolinguistika Klusterrak Euskal Herri mailan, eta Udalaren eskariz, baita Usurbilen ere. Horretarako hiru neurketa egingo ditu, Euskaraldirako izena emana dugun guztiok emailez jasoko ditugun galdetegien bidez. Euskaraldiak bezala, Euskaraldiak duen eraginaren ikerketarako ere gure laguntza behar dute, Soziolinguistika Klusterreko teknikari usurbildar Olatz Altuna Zumetak lerrootan NOAUA!ri adierazi dionez.
Ikerlana zer helbururekin planteatu duzue?
Olatz Altuna Zumeta: Ikerlanaren helburua, hizkuntza ohituren aldaketen ikuspegitik Euskaraldiaren eragina zenbatekoa den neurtzea izango da. Horretarako planteatzen den metodologia galdetegi bidezkoa eta online beteko dena da. Euskaraldian parte hartzen dutenek egindako ahalegin horrek ze emaitza izango dituen zenbatu, ebaluatu nahi da. Hiru fasetan beteko den galdetegia planteatzen da. Galdetegia hiruzpalau erantzun posibleren artean, erraz betetzen da.
Horregatik da garrantzitsua Euskaraldian izen ematerakoan e-posta helbidea adieraztea?
Emandako helbide horretan norberak galdetegia betetzea eskatuko duen mezu bat jasoko du. Hiru uneetan jasoko du galdetegi ia antzekoa. Lehenengoa orain hasi, eta azaroaren 23ra bitarte. Bigarrena, Euskaraldia amaitu, eta abenduaren 4tik, bi asteko epean. Gero hiru hilabeteko etena planteatzen da. Hirugarrena martxoan egingo da. Guretzat garrantzitsua da, datuak aztertu ahal izateko galdetegiak hiru une horietan betetzea. Azkenean hiru une horien errealitatea jaso behar dugu. Animatuko nuke jendea galdetegia hiru une horietan betetzea.
Bereziki hirugarren unekoa?
Batez ere bigarrenetik hirugarrenera dago tartea. Hirugarrenak emango duen argazkiak, hizkuntza ohitura horietan aldaketa eman den edo ez erakutsiko digu.
Euskaraldiak eragin nabarmena duela frogatu ahal izan zuten iaz Lasarten izan zuten esperientzian. Erreferentzia edo eredu gisa baliatu da hastear dugun Euskaraldirako?
Lasarten %62ko erabileratik, esperientzia amaitu berritan %84ra igo zen euskararen erabilera eta handik hiru hilabetera %81era jaitsi zen. 20 puntuko hobekuntza izan zuten. Erreferentzia bezala erabili da motibagarria ere badelako. Horretarako ebaluatu, neurtu behar da. Jendeari esfortzu bat eskatzen badiozu, ikustea emaitzik izan duen edo ez. Planteatzen den ikerketa honekin hori egingo da. Informazio gehigarria ere jasoko da, zerk huts egin duen, hurrengo edizioei begira zer hobetu dezakegun ikusteko.
Ikerketa honetan bildutako datuek zer bide egingo dute gero?
Datuen azterketarako epe bat beharko da. Emaitzak uztaila aldera kaleratuko dira. Aipatu behar da, bi mailetan egingo ditugula ikerketak. Batetik Euskal Herri mailan, Euskaraldia orokorrean ebaluatzeko. Hor Euskal Herri mailako datuak, lurraldeka edo herrialdekakoak, eta zonalde soziolinguistikoen araberakoak izango ditugu. Horrez gain, udal batzuk beraien herrian zer gertatuko den aztertu nahi dute. Tartean Usurbilek ere bere ikerketa propioa egingo du.
Azterlanetara oso ohituak zaudete. Euskaraldia aztertu beharko bazenute, zer nabarmenduko zenuke?
Hizkuntza ohituren aldaketen azterketan urteak daramatzagu. Klusterrak hainbat ikerketa egin ditu gune edo esparru ezberdinetan hizkuntza aldaketa gertatzeko zer ezaugarri behar ditugun. Azterketa horietan ikusi dugunez, bi pertsonen arteko hizkuntza ohituren aldaketak aldatzeko elementu asko daude. Baina badira bi osagai, asko laguntzen dutenak. Batetik, testuinguru egoki, atsegin edo abegikor bat izatea, eta bestea, momentu batean egotea halako motibazioa edo aitzakia, eta horrek ematen du aldaketa gertatzea bi pertsonen arteko hizkuntza ohituran. Euskaraldiak bi elementu horiek ondo jasotzen ditu. Batetik, testuinguru eroso bat planteatzen die Ahobizi eta Belarriprest guztiei, beraien hizkuntza ohiturak finkatzeko edo aldatzeko. Txapek ere, hizkuntza aukeratzerakoan momentu batean egon daitekeen estres edo giro hori nolabait xamurtzen dute.
Euskararen kale erabileran izan den beherakadaren kezkatik ere badator Euskaraldia?
Azken urteetan euskararen sustatzean gabiltzanon artean bazebilen kezka hori. Ezagutzan aurrera egiten ari gara Euskal Herrian, baina erabileran ez da halako bilakaerarik ikusi. Kale erabileraren neurketak hori begi bistan jarri zuen. Euskaraldirako milaka eta milaka pertsona izen ematen ari dira. Bada nik uste seinale jendeak ikusi duela erabilera jarri behar dugula erdigunean. Honi heldu behar diogula. Ekimen berri bat proposatu da eta nik uste jendeak ilusioz hartu duela.
“Euskaraldiarekin kultura soziologiko berri bat sortu behar dugu”
Gaurkoz ezin dugu jakin Euskaraldiak zer nolako eragina izango duen. Baina dagoen giroari begira, izen emate kanpainaren arrakasta ikusita, aurreikuspenik egin daiteke?
Momentu honetan ekimenak aurretik sortu duen ilusioak erakusten du badela giro bat, eta hori bada jada positiboa. Badaude beste elementu batzuk.
Euskaraldian parte hartzeak norberaren hizkuntza harremanetan daukagun egoeraz jabetzen laguntzen du. Euskaraldiak laguntzen du irudikatzen euskaraz bizi nahi dugun pertsonak zer nola funtzionatu genezakeen. Hain zuzen, inguruan geroz eta jende gehiagok ulertzen badu, niretzat ariketa bat da ere saiatzea gaitasun hori, hitz egiteko gai ez baina ulertzen dutenen artean nola komunikatu. Ulermen gaitasuna balioan jartzea. Orain arte uste dut gure kultura linguistikoa izan dela, hitz egiteko gai ez bada, oraindik ezin dugu elkarrizketarik mantendu. Oso gutxitan jarri gara horretan. Baina ulertzeko gai baldin bada, nik orduan ez dut aldatu beharrik hizkuntza. Uste dut kultura horretan sartzen laguntzen ari dela Euskaraldia. Horretarako ordea entrenamendua behar da. Formazio saioak ere ematen ari dira horretrako. Horrek ere laguntzen digu irudikatzen, euskaraz bizi nahi badugu, nola funtzionatu behar den.
Erabilera modu berriak daude, elkarrizketa elebidunenak. Ez gaude oso ohituak. Kale erabileraren neurketan, elkarrizketa elebidunak zenbatzeko saiakera egin genuen 2011n eta 2016an. Elkarrizketa elebidunak oso kopuru txikitan ematen ziren. Gehienetan gehiago zen agian guraso eta umeen artean, oso elkarrizketa laburrak. Euskaraldiarekin kultura soziologiko berri bat sortu behar dugu; ulertzen duten horiei beraien lekua ematea, hala segituan gaztelerara aldatu gabe beste modu batean funtzionatu dezagun, euskaraz alegia.
